پادکست: کمانچه از دیروز تا امروز

سلام به ایران و ایرانیان عزیز

با سعادت برنامه آوانوا رو تقدیم حضورتون می‌کنیم.

در این برنامه قراره با هم سفری کنیم به دشت آواها و نواها. موسیقی بیکلام بشنویم و دربارة اون صحبت کنیم.

استاد شکارچی ۶ فروردین ۱۳۲۸ در روستای ایستگاه چم سنگر شهرستان خرم آباد در استان لرستان متولد شد و نواختن کمانچه رو از کودکی با آموزش نوازندگان محلی شروع کرد و پس از اخذ دیپلم و خدمت سربازی در سن ۲۰ سالگی به تهران آمد و سال ۱۳۵۰ از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و دورة تکمیلی نوازندگی و ردیف‌نوازی رو محضر استادان داریوش صفوت، نورعلی خان برومند، محمود کریمی، یوسف فروتن، سعید هرمزی و جلال ذوالفنون طی کرد. البته ایشون سال‌ها شاگرد استاد علی اصغر بهاری بودند. در این بخش صدای دلنشین کمانچه ایشون رو با هم می‌شنویم.

با این توضیح که نوازنده‌های جوان ما در استان‌های دیگه هم به نوازندگی قیچک علاقه نشان میدن، در این بخش قیچک نوازی خانم آزاده شمس رو می‌شنویم.

«برای مراسمی از استاد بهاری خواهش کردیم، دقایقی به روی صحنه تشریف بیارن و قطعاتی رو بنوازند. وقتی داشتیم برنامه مراسم رو تنظیم می‌کردیم از ایشون پرسیدیم:«استاد!‌ در چه دستگاهی می‌نوازید؟» ایشون فرمودند: «چهارگاه»

ما هم در برگه اطلاعات مراسم نوشتیم: اجرای کمانچه: استاد بهاری، در دستگاه چهارگاه. روز مراسم، استاد روی صحنه رفت و برخلاف انتظار، قطعاتی در آواز افشاری اجرا کرد. بعد از اتمام مراسم با احترام ازشون پرسیدیم:«استاد شما فرمودید چهارگاه می‌نوازید اما افشاری زدید؟» استاد گفت : بله، اما وقتی روی صحنه رفتم، حس و حال نواختن افشاری داشتم پس همون رو نواختم.»

همانطور که متوجه شدید ایشان استاد بداهه‌نوازی و نوازندگی به تناسب حال بودند. این خصوصیت بسیاری از استادان قدیمیه که به تناسب حال می‌نواختند و همین امر نوازندگی آنها رو متمایز و البته درخشان می‌کرد.

 با درود به روح این استاد بزرگ، قطعه‌ای از ایشان در آواز افشاری می‌شنویم:

کیهان کلهر با آلبوم‌های بی تو بسر نمی‌شود، فریاد، باران و فراتر از نقشه جغرافیا که در آن‌ها نقش آهنگ‌ساز و نوازنده داشته، نامزد جایزه گرمی شده و در پنجاه و نهمین مراسم جایزه گرمی، به همراه گروه جاده ابریشم به رهبری یویوما تونست جایزه گرمی رو به دست بیاره.

در چهارمین جشن سالانه موسیقی ما که در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۶ در تالار وحدت تهران برگزار شد، از کیهان کلهر به پاس یک عمر فعالیت هنری قدردانی شد. همچنین ایشون نخستین نوازندة ایرانیه که برندة جایزة معتبر جهانی «وومکس» در سال ۲۰۱۹ شد. در ادامه قطعه‌ای از آلبوم شب سکوت کویر به آهنگسازی و نوازندگی ایشون رو می‌شنویم.

استاد نادر مشایخی- آهنگساز و رهبر ارکستر- دربارة کیهان کلهر چنین می‌گوید:

«کیهان کلهر» پدیده است؛ نه فقط در موسیقی ایران که در عالمِ موسیقی، در کلِ گیتی. او به اندازه‌ای با سازش عجین شده که نمی‌توان گفت کلهر کمانچه می‌نوازد، بلکه باید گفت: «این ساز، کلهر است».
رنگ و ایده‌هایی که با سازش پیاده می‌کند، فقط مختصِ خود او است. یک نفر در دنیا هست که به این شکل می‌نوازد و آن کلهر است. او به اندازه‌ای با سازش عجین است که برای شنونده‌ای که صدای ساز او را می‌شنود، کار مشکلی است که در تمام یک ساعت و نیمی که او کمانچه‌اش را در دست دارد، به چیز دیگری فکر کند. شاید او از معدود نوازندگانی است که همچنان این توان را دارد تا تمامی حواس و عواطف شما را تحت‌الشعاع قرار ‌دهد.
 این توانایی‌، بدون‌شک راز بزرگی است که فقط یک کلید دارد: مهارت. او با قدرت هرچه تمام‌تر به رنگ‌های مختلفی که می‌توان از کمانچه گرفت، اشراف دارد و همچنین پوزیسیون‌های آرشه. اینکه آرشه در کجای سیم کشیده شود، تفاوت می‌کند و او این را به خوبی می‌داند.

سخن دربارة کیهان کلهر بسیاره و بهترین روایتگر هنر کلهر، صدای ساز اوست.

نمیشه دربارة موسیقی جمهوری آذربایجان- به خصوص نوازندگی کمانچه- در این کشور سخن گفت و از استاد فقید هابیل علی‌اف یاد نکرد. استادی که به ایران هم سفر کردند و با اجراهای زیباشون همه رو مسحور توان و دانش موسیقی خود کردند. البته ایشون آلبوم‌های مشترکی هم با آهنگسازان و خوانندگان ایرانی تولید کردند که آثار ماندگاری شدند.

استاد علی‌اف از نوازندگانی بود که نوای موسیقی آذری رو در بسیاری از کشورها به گوش شنوندگان رساند و آثار ماندگاری از خود به جای گذاشت. آهنگی که در ادامه خواهید شنید از نواخته‌های این استاد در دستگاه چهارگاهه.

امامیار فکرت اوغلی حسن‌اف، مشهور به امامیار حسن‌اف، سال ۱۹۷۵ در باکو به دنیا آمد. او از هفت سالگی نوازندگی کمانچه رو آغاز کرد و در کودکی به عنوان تکنواز ارکستر ملی آذربایجان به روی صحنه رفت. او تحصیلاتش رو در مقطع کارشناسی ارشد موسیقی ملی آذربایجان در کنسرواتوار باکو به اتمام رساند. حسن‌اف هم اکنون علاوه بر اجرا در کشورهای مختلف، در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های موسیقی آمریکا، به آموزش موسیقی آذربایجانی و ساز کمانچه مشغوله و از سال ۲۰۱۲ مدیر جشنواره جهانی موسیقی سان فرانسیسکو است. حسن‌اف در پروژه «راه ابریشم» حضور داشت و سابقه همکاری با هنرمندان ایرانی مانند حمید متبسم و پژمان حدادی رو داره. حسن‌اف در اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ در کنسرتی با عنوان «محبت بی‌پایانم» به همراه بابک خادمی، در تالار رودکی تهران اجرا کرد. او همچنین در سال ۱۳۹۶، به همراه ارکستر فیلارمونیک تهران در تالار وحدت به اجرای برنامه پرداخت. با هم یکی دیگر از اجراهای صحنه‌ای ایشون رو می‌شنویم.

 گوکتوگ چلیک سال ۱۹۷۶ در شهر استانبول متولد شد و سال ۱۹۹۸ از دانشکدة موسیقی فارغ التحصیل شود. او در آلبوم رؤیاها رنگین کمانی از نغمه‌های ارمنی، یونانی، آذربایجان، آناتولی، بالکان و ایران رو ترسیم کرده. با هم قطعه‌ای از این آلبوم رو می‌شنویم.

در ادامه قطعه‌ای رو با نوازندگی هنرمند کره‌ای خانم شین نال سای می‌شنویم.

تا برنامه‌ای دیگر شما را به خدای مهربان می‌سپاریم در پناه حق باشید.