سایت شخصی محمد حسن ارجمندی معرفی آثار و فعالیت‌های ادبی، هنری و فرهنگی محمد حسن ارجمندی
| ۱ |
نویسنده و تهیه‌کننده: محمد حسن ارجمندی دوست دارم تا بگویم، سخت دلتنگ توام…………….نغمة اندوهناک متن آهنگ توام به نام خداوند آواها و نواها اینجا رادیو آواست و ما با برنامة آوانوا در خدمت شما هستیم. |
| ۱ | |
| ۲ | در این برنامه قصد داریم از آهنگسازی سخن بگیم که بسیاری از خاطره‌های ما با آهنگهای زیبای او گره خورده. مردی که مسیر ساخت موسیقی متن فیلم‌ها رو هموارتر، شنیدنی‌تر و پراحساس‌تر کرد. آهنگسازی که آثارش سرشار از احساس‌های پاک انسانیه. آهنگسازی که بارها آثارش رو شنیدیم و همچنان از شنیدنشون لذت می‌بریم
آهنگساز موسیقی متن فیلم‌های خوب بد زشت، ماموریت و بسیاری از آهنگهای ماندگار امروز میهمان استاد انیو موریکونه هستیم تا آهنگ‌هاش رو بشنویم و حظ کنیم. |
| ۲ | |
| ۳ | انیو موریکونه ۱۰ نوامبر سال ۱۹۲۸ در شهر رم پایتخت ایتالیا به دنیا آمد و با عشقی مثال‌زدنی و بدون خستگی برای ۴۱۷ اثر سینمایی و تلویزیونی موسیقی ساخت. علاوه بر این، بیش از ۱۰۰ اثر مستقل برای ارکسترهای بزرگ یا مجلسی، کنسرتوهایی برای پیانو و سایر سازها، آثار کرال و قطعاتی برای باله ساخت.
او در دوران فعالیت حرفه‌ایش با کارگردانان بزرگ و شهیری چون سرجو لئونه، برناردو برتولوچی، رومن پولانسکی، فرانکو زفیرلی، الیور استون، کوئنتین تارانتینو، جوزپه تورناتوره، و پیر پائولو پازولینی همکاری کرد و به واقع با موسیقی‌های زیباش آثار این کارگردان‌ها را تماشایی‌تر یا بهتره بگیم شنیدنی‌تر کرد. می‌دونم که سخت مشتاق شنیدن آثار زیبای این آهنگساز دوست‌داشتنی هستید. اولین قطعه‌ای که از ایشون می‌شنویم…….. است. |
| ۳ | Spasmo – Spasmo |
| ۴ | خب از اول شروع می‌کنیم. از خانواده‌ای که انیو در اون چشم به جهان گشود.
موریکونه در خانواده‌ای اهل موسیقی و در محله‌ای از رم به نام «تِراستوِره» زاده شد. او فرزند نخست ماریو موریکونه و لیبرا ریدولفی بود. موسیقی رو با نواختن ترومپت آغاز کرد. سازی که در بسیاری از آثار آتی او حضور داشت. استعداد و توانایی انیو در یادگیری موسیقی از همان سال‌های نخستین خانواده او رو به ادامه تحصیلاتش دلگرم کرد. او کار آهنگسازی رو از شش سالگی شروع کرد و دو سال بعد در مدرسة ابتدایی با کسی هم‌مدرسه‌ای شد که سرنوشت بعدها اونها رو دوباره پیش روی هم قرار داد تا هر کدام به شهرت دیگری کمک کنه. او با «سرجو لئونه» هم‌مدرسه‌ای شد، کارگردانی که سال‌ها بعد فیلم معروف «خوب بد زشت» رو با آهنگسازی انیو ساخت. با هم موسیقی متن سریال مارکوپولو رو می‌شنویم که دهه ۶۰ از شبکه یک سیما پخش شد |
| ۴ | Marco Polo – Marco Polo |
| ۵ | نبوغ انیو در موسیقی، والدینش رو واداشت تا او رو به کنسرواتواری در رم بفرستند. این مرکز آموزشی که از مراکز معروف تعلیم موسیقی در رم بود، «مدرسة عالی سانتاسیسیلیا» نام داشت. موریکونه در آنجا بود که از تعالیم استاد ترومپت «آمبرتو سمپرونی» بهره‌مند شد و همزمان به پیشنهاد مدرس هارمونی او «روبرتو کاگیانو»، آموختن آهنگسازی رو آغاز کرد. موریکونه به سرعت مبانی آهنگسازی رو از «کارلو گاروفالو»، «آلفردو دنینو»، و «آنتونیو فردیناندی» فراگرفت.
انیو برای تکمیل آموخته‌هایش در آهنگسازی شاگرد گوفردو پتراسی شد. آهنگسازی که موریکونه قطعه‌ای از ساخته‌هایش رو به او تقدیم کرده. انیو بالاخره در سال ۱۹۴۶ از مدرسة عالی سانتاسیسیلیا فارغ‌التحصیل شد. |
| ۵ | Sacco e Vanzetti – Speranze di Libertà |
| ۶ | بی‌شک مهمترین عامل پیشبرندة انیو اشتیاق او بود. اشتیاقی که از عشق و علاقه وافرش به موسیقی سرچشمه می‌گرفت؛ او گفته: «معتقدم هر کسی برای ایجاد خلاقیت در حرفه خود به طور قطع به عاملی متکی است. از زمانی که به موسیقی علاقمند شدم به آثار هنرمندانی مانند باخ، استراوینسکی و… عشق ورزیدم. این آهنگسازان در زندگی من حضور داشتند و به عبارتی می‌توان گفت مانند اعضای خانواده‌ام بودند». |
| ۶ | |
| ۷ | موریکونه غیر از موسیقی به چیز دیگه‌ای هم عشق می‌ورزید: شطرنج
او از سن ۱۱ سالگی شروع به آموختن شطرنج کرد و از اواسط دهه ۵۰ میلادی در مسابقات باشگاهی شطرنج در رم شرکت می‌کرد تا اینکه سال ۱۹۶۴ در رقابت‌های دسته سوم باشگاهی مقام نخست رو به دست آورد و جایزه گرفت. موریکونه به دلیل مشغله فراوان خیلی زود از ادامه این مسیر صرف نظر کرد اما همچنان این علاقه در او وجود داشت. در رقابت‌های سال ۲۰۰۰ در تورین موفق شد در رقابت با بوریس اسپاسکی-قهرمان شطرنج جهان- به تساوی دست پیدا کنه. طی سال‌های بعد او با استادان بزرگ شطرنج جهان مانند گری کاسپاروف، آناتولی کارپف و جودیت پولگار مسابقه داد. او وقتی برای اجرای کنسرت‌هایش به شهر و کشوری سفر می‌کرد با بهترین شطرنج‌بازهای آنجا مسابقه می‌داد. در واقع استادان بزرگ شطرنج این کشورها بودند که از او تقاضای می‌کردند باهاشون بازی کنه. هر زمان رقابتی در جایی از دنیا برگزار می‌شد و موریکونه به محل مسابقات نزدیک بود، خودش رو به محل مسابقه می‌رسوند و مسابقات رو از نزدیک تماشا می‌کرد. |
| ۷ | |
| ۸ | ردپای عشق و علاقه موریکونه به شطرنج رو حتی میشه در نام‌گذاری برخی از قطعات آثارش دید مثل قطعه «بازی شطرنج» از آلبوم موسیقی سریال «بازی بی‌انتها»که اواخر دهه ۸۰ میلادی، یا قطعه «رقص بازی شطرنج» از سریال «راز صحرا» که مربوط به همان دوره است. «جان هندرسون» یکی از جلوه‌‌گری‌های علاقه موریکونه به شطرنج رو موسیقی سریال«استاد بازی» میدونه. هندرسون همچنین از مصاحبة گری کاسپاروف یاد می‌کنه که در برنامه‌ای رادیویی قطعه کی مای از ساخته‌های موریکونه رو یکی از زیباترین قطعات دنیای موسیقی معرفی کرد و جالبه بدونید سال‌ها بعد وقتی موریکونه جایزه اسکار افتخاری رو دریافت کرد و در تلویزیون ایتالیا از او پرسیدند:«چه چیزی رو بیش از این جایزه دوست داری؟» گفت: «اینکه یک استاد بزرگ بودم. همانند گری کاسپاروف». |
| ۸ | |
| ۹ | شما شنوندة برنامة آوانوا از رادیو آوا و برنامه‌ای هستید که به مرور آثار انیو موریکونه- آهنگساز شهیر ایتالیایی- می‌پردازه.
موریکونه پس از تجربه در عرصه‌های مختلف آهنگسازی در سال ۱۹۶۱ با ساخت موسیقی متن فیلم فاشیست وارد دنیای سینما شد. این فیلم در سال ۱۹۶۵ در سینماهای آمریکا اکران شد. از نخستین فیلم‌هایی که موریکونه براشون موسیقی متن ساخت میشه به فیلم کمدی موفقیت (۱۹۶۳) به کارگردانی «مائورو موراسی»، مارمولک‌ها (۱۹۶۳) به کارگردانی «لینا ورتمولر» و اسکی مارپیچ (۱۹۶۵) به کارگردانی لوچانو سالچه اشاره کرد. کارهای موریکونه در ابتدا چندان بارز نبود اما با ورود به سینمای وسترن نام او بر سر زبان‌ها افتاد. وسترن‌هایی موسوم به وسترن اسپاگتی، عنوانی که منتقدان آمریکایی به وسترن‌هایی که ایتالیایی‌ها به زبان ایتالیایی و بودجه‌های کم می‌ساختند اطلاق می‌کردند. اصطلاحی که موریکونه چندان دوستش نداشت. |
| ۹ | |
| ۱۰ | موریکونه و لئونه پس از مدرسه ابتدایی و بعد از ۳۰ سال در هیات کارگردان و آهنگساز با هم روبرو شدند تا هر دو به شهرت هم کمک کنند. کریستوفر فریلینگ دربارة آغاز همکاری آنها این طور گفته: « موریکونه زمانی برای ساخت موسیقی یک مشت دلار انتخاب شد که مشغول نوشتن موسیقی فیلم تفنگ‌ها حرف نمی‌زنند (۱۹۶۴) بود. از نظر لئونه موسیقی موریکونه تا آن زمان خیلی مناسب کار او نبود اما چیدمان متفاوت موریکونه برای کار وسترن به نظر او جذاب می‌اومد و همین امر باعث همکاری آنها برای یک مشت دلار شد». از بارزترین خصوصیات کارگردانی لئونه، حضور تعیین‌کننده موسیقی در سکانس‌های کلیدی فیلمه. ایده‌های لئونه در زمینه موسیقی فیلم، همانند سبک تصویری و روایی فیلم‌های او متفاوته. موریکونه هم متوجه تفاوت کار لئونه با نمونه‌های دیگر این نوع فیلم‌ها بود؛ بنابراین تلاش کرد از سبک رایج موسیقی فیلم‌های وسترن اون روز فاصله بگیره و شیوة جدیدی بنیان بگذاره. |
| ۱۰ | موسیقی متن روزهای بهشت۱۹۷۹ |
| ۱۱ | موسیقی موریکونه برای یک مشت دلار با هر آنچه پیش از این ساخته بود، تفاوت داشت. ملودی و لحن موسیقی چندان منحصر به فرد نبود اما تنظیم آن بسیار نو و فوق‌العاده بود. چون فیلم با بودجه کمی ساخته می‌شد، موریکونه نمی‌تونست از ارکستر بزرگ برای ضبط موسیقی استفاده کنه؛ بنابراین ترجیح داد به‌جای ساختن یک اثر ارکسترال بزرگ، با افکت‌های صوتی مانند صدای تیر تفنگ‌ها، نعره آدم‌ها، صدای تازیانه، صدای سوت، زنبورک، سازهای بومی سیسیلی، ترومپت‌ها و گیتار الکتریک که در آن زمان تازگی داشت، به موسیقی خودش رنگ و لعابی شنیدنی ببخشه. با هم یکی از قطعات موسیقی فیلم به خاطر یک مشت دلار رو می‌شنویم. |
| ۱۱ | موسیقی افکتیو یک مشت دلار |
| ۱۲ | با این اثر، لئونه سبک کار موریکونه رو پسندید و همکاری اونها پس از این فیلم هم ادامه پیدا کرد. موریکونه دربارة این همکاری گفته : «او به موسیقی خیلی علاقه‌مند نبود و شناخت چندانی هم از موسیقی نداشت. اما دقیقاً می‌دونست چی می‌خواهد. من فیلم‌های او رو تماشا و موسیقی مناسب فیلم رو پیشنهاد می‌کردم. به طور معمول وقتی قطعه‌ای رو برای او می‌نواختم، همانو انتخاب می‌کرد. اما تردید و دودلی جزء لاینفک وجود لئونه بود.»
و این مقدمه‌ای بود برای موسیقی تحسین‌برانگیز خوب بد زشت |
| ۱۲ | موسیقی خوب بد زشت |
| ۱۳ | لئونه و موریکونه پیش از آغاز تصویربرداری فیلم خوب بد زشت مدت‌ها دربارة موسیقی کار بحث کردند و موریکونه بسیاری از قطعات رو پیش از آغاز فیلم‌برداری ساخت. لئونه هم برای تقویت حس بازیگران و رسیدن به ضرباهنگ تصویری مناسب، این آهنگ‌ها رو در زمان فیلم‌برداری پخش می‌کرد. به این ترتیب ضرباهنگ حرکت دوربین و بازیگران هماهنگی بسیار دقیقی با ضرباهنگ موسیقی موریکونه پیدا کرد. تم اصلی فیلم، یک ملودی با نت‌های اندک با الهام از صدای گرگ وحشی صحرایی بود که در همان نمای نخست فیلم دیده می‌شود. حیوانی که در میان خرابه‌ها پرسه می‌زند و زوزه می‌کشد. |
| ۱۳ | صدای زوزه گرگ در خوب بد زشت |
| ۱۴ | موریکونه برای توصیف هر یک از شخصیت‌های اصلی فیلم، تم اصلی رو با ساز جداگانه‌ای اجرا کرد. برای مثال برای شخصیت کلینت ایستوود یا «بلوندی» از فلوت پیکولو، برای لی وان کلیف یا «انجل آیز» از اوکارینا و برای ایلای والاک از نعره انسان سود برد. این تم که بارها در فیلم شنیده می‌شود از توجه بیشتری نزد سینماروها برخوردار شد و بعدها الهام بخش گروه‌های موسیقی شد. استفاده موریکونه از گیتار اسپانیایی، شکل باورپذیرتری به فضای مکزیکی فیلم بخشید. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد موسیقی فیلم خوب بد زشت، صدای سوت جان اونیل است که موریکونه از آن به عنوان یک ساز استفاده کرد. این ساز بر روی نماهای باز از صحرا که سوارکار تنهایی در آن می‌راند شنیده میشه. |
| ۱۴ | بخش دیگری از خب بد زشت با تاکید بر صدای سوت |
| ۱۵ | داستان خوب بد زشت در پس زمینه جنگ‌های داخلی آمریکا اتفاق می‌افته. در صحنه‌ای از فیلم کلینیت ایستوود و الی والاک در مسیرشون با سربازی زخمی در حال مرگ، روبرو میشن. همدردی ایستوود با این سرباز، نشان‌دهنده قلب رئوف او، علی‌رغم ظاهر خشن و بی‌رحم‌شه. موریکونه قطعه «مرگ سرباز» رو برای این صحنه ساخته که با آواز کر مردانه شروع میشه و با ساز دهنی ادامه پیدا می‌کنه و موسیقی با آخرین نفس‌های سرباز در حال مرگ همنوایی می‌کنه.
قطعه مرگ سرباز رو با هم می‌شنویم. |
| ۱۵ | قطعه «مرگ سرباز» خوب بد زشت ۱۹٫ Morte Di Un Soldato |
| ۱۶ | در پایان فیلم، صحنه دوئلی سه نفره در گورستان دیده میشه که موریکونه در این صحنه با ترکیب گیتار الکتریک و اسپانیایی و سازهای بادی و زهی، موسیقی دراماتیکی ساخته که به روح فیلم لئونه و شخصیت‌های فیلم‌های او نزدیکه. موسیقی‌ای که با شلیک نخستین گلوله متوقف میشه. با هم این قطعه رو می‌شنویم. |
| ۱۶ | ۲۱٫ Il Triello |
| ۱۷ | از شاخص‌ترین آثار دیگر انیو موریکونه در همکاری با لئونه اثر سینمایی روزی روزگاری در غربه. فیلمی محصول ۱۹۶۸ با بازی هنری فوندا، چارلز برانسون و کلودیا کاردیناله. داستان یک غریبه اسرارآمیز که با یک سازدهنی در دست وارد شهر میشه و به گروهی بدنام می‌پیونده. موسیقی موریکونه کاملاً متناسب با روایت اسطوره‌واری است که لئونه در فیلمش داره. آهنگساز در اینجا صدای غرب وحشی رو گسترش می‌ده. ضرب‌های پر ارتعاش گیتار الکترونیک در صحنه‌ها حکم قاضی رو داره و ریتمی که نقش تنفس میان صحنه‌های پر هیجان و خشن فیلم رو بازی می‌کنه. قطعه‌ای از موسیقی این اثر رو می‌شنویم |
| ۱۷ | موسیقی روزی روزگاری غرب |
| ۱۸ | از رادیو آوا با برنامة آوانوا و مرور آثار انیو موریکونه در خدمت شما هستیم.
یکی دیگه از آثار شاخص موریکونه در این دوره، موسیقی متن فیلم سیسیلی‌ها با بازی آلن دلون و ژان گابن ه. این فیلم داستان گنگستر جوانیه که نقشه سرقت یک الماس قیمتی رو می‌کشه و کمیسر پلیس قدم به قدم اونو تعقیب می‌کنه. این فیلم ترکیبی از خشونت و عاطفه است. تم محزونی که موریکونه برای این فیلم ساخته بیش از اندازه عاطفی به نظر می‌رسه. موریکونه با چند نت ساده، تم اصلی موسیقی این فیلم رو نوشته و از دل همین سادگی یک ملودی با سازبندی زیبا بیرون آمده. موریکونه در دهة ۶۰ میلادی برای فیلم‌های سینمایی بسیاری موسیقی متن ساخت. اگرچه این موسیقی‌ها شهرت برخی آثار وسترن اسپاگتی زبانزد رو نداشت اما موریکونه رو به یکی از پرکارترین آهنگسازان تاریخ سینما بدل کرد. با هم موسیقی متن فیلم دستة سیسیلی‌ها رو می‌شنویم. |
| ۱۸ | موسیقی متن فیلم دستة سیسیلی‌ها |
| ۱۹ | به دهة ۷۰ میلادی می‌رسیم. سال‌هایی که موریکونه مشغولیت‌های دیگرش رو کم کرد تا تمام وقتش رو صرف سینما کنه. به طوری که در یک سال بیش از ۲۰ اثر بلند سینمایی با موسیقی او به روی پرده سینماها رفت. در ۱۹۷۰ موریکونه برای نخستین‌بار جایزه سینمای ایتالیا، روبان نقره‌ای رو برای موسیقی فیلم «یک شب در شام» دریافت کرد و سال بعد دوباره همین جایزه رو برای فیلم ساکو و وانزتی کسب کرد و سرانجام در ۱۹۷۹ برای نخستین‌بار نامزد جایزه اسکار برای موسیقی متن فیلم روزهای بهشت شد. |
| ۱۹ | موسیقی متن فیلم شام یا ساکو وانزتی |
| ۲۰ | ای مثل ایکاروس فیلمی دیگر از آنری ورنوی و محصول ۱۹۷۹ است. موسیقی موریکونه روی این اثر حال و هوایی دلهره‌آور و غریب دارد که آشکارا با داستان فیلم پیوند می‌یابد. شخصیت اصلی با بازی ایو مونتان کسی است که از روند محاکمه عامل ترور رئیس‌جمهور راضی نیست. او که دادستان کله یک هیئت تحقیق تشکیل می‌ده اما وقتی به حقیقت نزدیک می‌شة اونو هم ترور می‌کنند. کل داستان فیلم از داستان اساطیر یونان گرفته شده که وقتی ایکاروس زیاد به خورشید نزدیک شد، بال‌هایش ذوب شدند و به زمین سقوط کرد. موسیقی موریکونه برای این فیلم نقشی مؤثر و منطبق با جریان اثر داره. به خصوص تمی که بر روی نمای پایانی شنیده می‌شود؛ این قطعه یک موومان تکرار شونده داره و قطعات کوتاه دیگری که در هم ترکیب شدند و در نهایت وقتی سازهای زهی وارد میشن موسیقی به گونه‌ای خودنمایی می‌کنه که در خاطر شنوندگان باقی می‌مونه. |
| ۲۰ | موسیقی ای مثل ایکاروس |
| ۲۱ | سرجو لئونه بار دیگه در سال ۱۹۸۴ برای ساخت موسیقی متن فیلم روزی روزگاری در آمریکا به سراغ موریکونه آمد. فیلمی با سوژه‌ای خشونت‌بار که مایه‌های رمانتیک قوی‌تری نسبت به آثار قبلی لئونه داشت. موسیقی موریکونه برای این فیلم بغض آشکاری داره. آهنگی آرام که با حضور سازهای زهی حسی قدیمی به آهنگ بخشیده و سازی به نام سوردین با صدای آسمانی‌اش تاثیر به سزایی در ایجاد این حس داشته.
موریکونه در موسیقی این فیلم چنان نواهای خود رو با صحنه‌های فیلم عجین کرده که به سختی میشه فیلم و موسیقی رو از هم جدا کرد. روزی روزگاری آمریکا، در کل فیلمی تأثیرگذاریه اما موسیقی موریکونه به لحاظ زیبایی‌شناسی، عاشقانه‌ای مستقله که بدون فیلم هم شنیدنیه. موریکونه برای روزی روزگاری در آمریکا، نامزد جایزه گلدن گلوب و برنده جایزه بفتا در بخش بهترین موسیقی فیلم سال شد اما اسکار بهترین موسیقی متن آن سال به موریس ژار برای گذری به هند تعلق گرفت. |
| ۲۱ | موسیقی روزی روزگاری غرب |
| ۲۲ | رولند جافه در سال ۱۹۸۶ از موریکونه خواست تا موسیقی متن فیلم مأموریت رو بسازه. فیلمی با بازی رابرت دنیرو و جرمی آیرونز در نقش دو مبلغ مسیحیت در آمریکای جنوبی. موسیقی فیلم از مهمترین عوامل اثرگذاری فیلمه. موریکونه در ابتدا تصمیم نداشت برای آن موسیقی بنویسه چون باور داشت این فیلم، بدون موسیقی زیباتره. سازندگان فیلم اما اصرار داشتند، موریکونه برای این فیلم، موسیقی بنویسه که در نهایت موریکونه پذیرفت. موسیقی‌ای که او برای این فیلم نوشت سه تم اصلی داره. تم اول، تمی ساده به نام «آبشار» با چهار نُت بود که هر کدام با هارمونی متفاوتی تکرار می‌شدند. این تم گاهی با تکنوازی ابوا یا پن فلوت و جای دیگر با دستة کاملی از سازهای زهی اجرا می‌شد. تم دوم با عنوان «اُبوای گابریل» بود که جرمی آیرونز در صحنه‌ای از فیلم- برای تاثیرگذاشتن بر بومیان منطقه- با ابوا می‌نواخت. این تم ملودی آزاد و سیالی داشت اما بدون شکل و فرم نبود. البته موریکونه برای همراهی این ملودی از هارپسیکورد هم استفاده کرد. اما سومین تم، با عنوان «بر روی زمین، نظیر آنچه در بهشت است» تمی است که گروه کُر اون رو اجرا می‌کنه.
بخشی از موسیقی فیلم ماموریت رو با هم می‌شنویم. |
| ۲۲ | موسیقی ماموریت بخش اول |
| ۲۳ | بسیاری، موسیقی متن فیلم مأموریت رو یکی از تأثیرگذارترین آثار موریکونه می‌دونند. موریکونه دربارة این موسیقی گفته:«این موسیقی تقریباً نمایانگر کاملی از شخصیت من است».
موریکونه برای مأموریت نامزد بهترین موسیقی اسکار شد اما جایزه به فیلم دیگری تعلق گرفت. سالیان بعد اما، بنیاد فیلم آمریکا در «۱۰۰ سال موسیقی فیلم بنیاد فیلم آمریکا»، موسیقی مأموریت رو در زمره برجسته‌ترین موسیقی‌های سده بیستم سینمای آمریکا برشمرد. البته این بی‌عدالتی‌ها در تاریخ جوایز اسکار همیشه وجود داشته و تعلق نگرفتن اسکار بهترین موسیقی متن برای فیلم مأموریت نمونه آشکاری از همین بی‌عدالتی‌هاست. قطعه‌ای دیگه از موسیقی فیلم ماموریت رو با هم می‌شنویم. |
| ۲۳ | موسیقی ماموریت بخش دو. |
| ۲۴ | موریکونه که در اروپا آهنگساز شناخته‌شده‌ای بود، با نامزدی اسکار در هالیوود به محبوبیت و شهرت رسید، به طوری که در دهة ۸۰ میلادی آهنگسازی چند فیلم هالیوودی رو پذیرفت که شاخص‌ترین اونها موسیقی فیلم تسخیرناپذیران به کارگردانی برایان دی‌پالما بود. موسیقی او برای این فیلم، اثری ارکسترال، نیرومند، پرشور و نترس که دوستداران موریکونه و سینما رو غافلگیر کرد. تم اصلی فیلم تسخیرناپذیران، ارکستری کاملاً آمریکایی با هیاهویی از سازهای بادی برنجیه که در اون سازهای زهی گویی به رقص درآمدند و آکسان‌های بادی‌های چوبی به زیبایی با هم موزون شدند. نکتة جالب اینجاست که موریکونه خودش این قطعه رو دوست نداشته. او در مصاحبه‌ای می‌گه: «دی پالما از من خواست قطعة پیروزمندانه‌ای برای پلیس قصه بسازم. اولش تمایلی به این کار نداشتم اما بعداً ۹ قطعه موسیقی متفاوت نوشتم و از دی پالما خواستم هرقطعه‌ای رو که دوست داره، انتخاب کنه به جز قطعة هفتم. چون احساس می‌کردم از همه بدتره اما دی پالما دقیقاً همون قطعه هفتم رو برای تسخیرناپذیران انتخاب کرد.»
پس از اکران فیلم، آکادمی اسکار در شصتمین دوره جوایز اسکار، موریکونه رو نامزد دریافت اسکار بهترین موسیقی فیلم اعلام کرد. ولی این بار هم مجسمه اسکار، دستان موریکونه رو لمس نکرد. با هم موسیقی فیلم تسخیرناپذیران رو می‌شنویم. |
| ۲۴ | موسیقی فیلم تسخیرناپذیران |
| ۲۵ | در ۱۹۸۸ موریکونه نخستین همکاری با کارگردان هم وطن و خوش آتیه‌اش -جوزپه تورناتوره- رو تجربه کرد. اثری عاشقانه به نام سینما پارادیزو. او نوشتن بخشی از موسیقی فیلم رو با پسرش-آندره‌آ موریکونه- سپرد. موریکونه به سبب محبوبیتش در سینمای اروپا نخستین انتخاب تورناتوره برای ساخت موسیقی این فیلم بود. سازهای بادی چوبی، پیانو، چلستا و ساکسیفون آلتو بیشترین سهم تکنوازی موسیقی این فیلم رو بر عهده دارند و توصیف‌گر سه عنصر اصلی فیلم یعنی نوستالژی، عشق و دلتنگی هستند. موسیقی این فیلم سه تم اساسی داره. «تم اصلی»که حس نوستالژی بالایی داره، ملودی ده صدایی رومانتیکیه که سازهای زهی، پیانو و ساکسوفون آلتو اونو اجرا می‌کنند. تم دیگر، تم «توتو و آلفردو»، تم شخصیت اصلی فیلم «توتو» است که بیانگر هویت اوست. این تم با چلستا، فلوت و سازهای زهی اجرا شده و بازتاب روحیه سر زنده و کودکانه اوست. برجسته‌ترین تم اثر، «تم عشق» ه. تمی که ساخته جوان‌ترین پسر انیو موریکونه، آندره‌آ است. این تم، بیانگر عشق میان سالواتوره و اِلنا است. تمی عاشقانه که با ساکسیفون آلتو، فلوت، پیانو و جمعی از سازهای زهی اجرا شده. موریکونه و آندره‌آ برای موسیقی سینما پارادیزو جایزة بفتای بهترین موسیقی فیلم رو گرفتند و فیلم سینما پارادیزو هم اسکار بهترین فیلم خارجی زبان رو از شصت و دومین دوره جوایز اسکار به دست آورد. |
| ۲۵ | موسیقی سینما پارادیزو |
| ۲۶ | یکی دیگه از موسیقی‌های خوب موریکونه، موسیقی فیلم هملت ساختة فرانکو زفیرلی است. موسیقی موریکونه برای هملت یک تلفیق کمتر شنیده شده موسیقی تئاتری است. موسیقی فیلم با فانفاری کش‌دار از بادی‌های برنجی آغاز میشه که در زمینة اون، ساز پیانو قرار داره. وقتی دوربین از عنوان‌بندی فیلم به منظره‌ای از هلسینگور و حاضران صحنه تغییر نما می‌دهد، برنجی‌ها و پیانو جاشون رو به ارگان و بازی پدال‌های اون می‌دن. موریکونه در سراسر فیلم ، برنجی‌ها رو مجسم‌کننده روحیه سلطنت، کلودیوس و ملکه گرترود قرار داده و سازهای چوبی، پیانو و پرکاشن برای آنچه از هملت دیده میشه.
موریکونه در ۱۹۹۹ دیگر بار برای فیلمی از تورناتوره با عنوان افسانه ۱۹۰۰ موسیقی ساخت. موسیقی او برای این فیلم آمیخته با موسیقی جاز و نزدیک به موسیقی جرج گرشوین است. با هم موسیقی افسانه ۱۹۰۰ رو می‌شنویم. |
| ۲۶ | موسیقی ۱۹۰۰ |
| ۲۷ | شما برنامة آوانوا رو می‌شنوید. در این برنامه ما زندگی و آثار استاد فقید، جناب انیو موریکونه- آهنگساز ایتالیایی- رو مرور می‌کنیم و خوشحالیم که با ما همراهید.
از مهمترین آثار موریکونه در دهه نخست قرن ۲۱ موسیقی فیلم مالنا بود. او برای مالنا نامزد جایزه اسکار، گلدن گلوب و دیوید دی دوناتلو شد. موسیقی مالنا برای یک ارکستر متشکل از سازهای پاپ تنظیم شده بود. در طول این اثر موسیقی از تم‌های ساده و مارش کُمیک به موسیقی سمفونیک تاریک و غم‌آلودی تغییر می‌یابد. موریکونه تم محبت‌آمیزی هم برای شخصیت «رِناتو» -پسر بچه ۱۳ ساله فیلم- نوشته و با این آهنگ، عشق و اشتیاق ناامیدانه او رو مترنم کرده. مثل بقیه آثار موریکونه، موسیقی مالنا جدا از فیلم هم شنیدنی است. در این قسمت موسیقی مالنا رو با هم می‌شنویم. |
| ۲۷ | موسیقی مالنا |
| ۲۸ | موریکونه پس از مالنا برای چند فیلم موسیقی متن نوشت که موسیقی متن فیلم بهترین پیشنهاد (۲۰۱۳) برنده جوایزی چون تندیس فیلم اروپا، جایزه دیوید دی دوناتلو و روبان نقره‌ای شد. با هم بخشی از موسیقی بهترین پیشنهاد رو می‌شنویم. |
| ۲۸ | موسیقی بهترین پیشنهاد |
| ۲۹ | سال ۲۰۱۵ زمانی بود که موریکونه نخستین همکاریش با کوئینتین تارانتینو رو تجربه کرد. هشت نفرت‌انگیز، هشتمین فیلم تارانتینو در گونه وسترن با محتوایی خشن و در عین حال نشانه‌های کمیک بود. هشت نفرت‌انگیز بازگشت موریکونه به ژانر وسترن پس از زمانی بیش از ۳۰ سال بود. او با الهام از فیلم‌نامه حدود ۶۰ دقیقه‌ای، برای این فیلم، موسیقی نوشت و اون رو در پراگ همراه با «ارکستر سمفونیک ملی چک» ضبط کرد. جلسات ضبط موسیقی در ژوئیه ۲۰۱۵ آغاز شد و طی سه روز انجام شد. تارانتینو هم در این ضبط سه روزه حضور داشت. سازبندی اون متشکل از حضور پر رنگ باسون، کنترباسون، توبا، ترومپت، و صداهایی سرد از سازهای زهی است. |
| ۲۹ | موسیقی ۸ نفرت‌انگیز |
| ۳۰ | موسیقی هشت نفرت‌انگیز تحسین بسیاری از جشنواره‌های سینمایی آمریکا رو برانگیخت و موریکونه بالاخره پس از چند بار نامزدی اسکار، جایزه اسکار رو در ۸۷ سالگی با خود به خانه برد. او سال بعد برای اثر دیگری از تورناتوره با عنوان مکاتبه موسیقی ساخت. ۱۰ نوامبر ۲۰۱۸، همزمان با سالروز ۹۰ سالگی موریکونه، در شهر رُم بزرگداشتی برای موریکونه برگزار کردند. جوزپه تورناتوره، نیکولا پیووانی (آهنگساز برنده اسکار برای فیلم زندگی زیباست) و داریو ماریانلی (آهنگساز برنده اسکار برای فیلم تاوان) از دیگر حاضران در این مراسم بودند. موریکونه در این کنسرت ویژه، رهبری ارکستر رو برای دو قطعه از مهمترین آثارش یعنی افسانه ۱۹۰۰ و مأموریت بر عهده داشت. در این بخش یکی دیگر از آثار استاد موریکونه رو با هم می‌شنویم. |
| ۳۰ | موسیقی دیگر/ اگر موسیقی مکاتبه بود. |
| ۳۱ | با اینکه موسیقی متن فیلم بیشتر از اینکه تابع سلیقة آهنگساز باشه باید در خدمت فضاسازی فیلم قرار بگیره، اما موریکونه به استادی سلیقة خودش رو در اثر متجلی می‌کرد و اون روح پاک انسانی رو در آثارش می‌دمید. موریکونه در ساخته‌هایش غالباً تمایل به رومانتیسیسم با محوریت ملودیک داشته و این گویش در بیشتر آثارش شنیده میشه. موسیقی او بیش از هر چیز وفادار به قواعد موسیقی توناله، اگرچه او در آثارش از این مرز فراتر می‌ره و بارها تکنیک‌های نوین رو به کمک در خلق فضاها گسیل می‌کنه. او گفته: «من همواره تلاش کرده‌ام تغییری در عرصه موسیقی به وجود آورم. همواره در جستجوی تازه‌ها بوده‌ام و گاهی پیش می‌آید که در جریان این جستجو به کشف بزرگی می‌رسم. در فیلم، وظیفه آهنگساز است که در این عرصه بدعتی ایجاد کند».
موریکونه با اینکه به موفقیت‌های تجاری قابل توجهی در حرفه موسیقی دست یافته اما ارزش‌های هنری موسیقی که از گذشته با خود داشته، حفظ کرده. سرجو میشلی، پژوهشگر موسیقی در این خصوص نوشته: «او دو وجه متمایز موسیقی را در آثارش در کنار هم گسترش می‌دهد. یکی از آنها گرایش به مدرنیسم مانند سریالیسم و موسیقی تجربی است و دیگری موسیقی‌ای در سطح ادراک مردم؛ همان سطحی که او آن را از تنظیم ترانه‌ها و نمایش‌های رادیویی و تلویزیونی می‌شناخت». |
| ۳۱ | |
| ۳۲ | موریکونه در آثارش از «میکروسِل» که در واقع وصل یک موتیف کوتاه به موتیف دیگه است، استفاده کرده و توجه شنونده رو به خود جلب کرده. این تکنیکی است که او در خوب بد زشت از اون بهره برده. موریکونه تقریباً همه روز مشغول نوشتن موسیقی بوده. او معمولاً بیش از آنچه یک فیلم نیاز داره برای اون موسیقی نوشته و به کارگردان فرصت داده تا بخش‌هایی از آهنگ‌هایی رو که برای فیلمش بهتر میدونه، انتخاب کنه و آنچه رو نمی‌پسنده، کنار بذاره. البته گاه قسمت‌های کنار گذارده‌شده رو کارگردان دیگه می‌پسندیدند و این قطعات تبدیل می‌شد به موسیقی متن فیلمی دیگر. |
| ۳۲ | |
| ۳۳ | در بررسی شیوه و سبک آهنگسازی موریکونه می‌توان به ۵ عنصر مهم اشاره کرد:
نخست ضرباهنگ: یک بخش ریتمیک مستمر یا عبارت کوتاه تکراری در همه قطعات او حضور داره. طوری که وقتی یک ساز خاموش میشه ساز دیگری خط ریتم رو به مثابه قطار روی مسیری دایره‌وار ادامه می‌ده. عنصر دوم آوا است. لفظ «آوا» اشاره به صدای انسان نه به عنوان اجرای دکلمه اشعار و اجرای ترانه و آواز بلکه به عنوان یک ساز ملودیک داره که شامل اجرای ملودی، سوت، جیغ و فریاده. «ادا دل اورسو» خواننده‌ایه که بیش از دیگران با موریکونه همکاری داشته و می‌توان صدای او رو در آثاری همچون «تب طلا»، «خوب، بد، زشت» و «روزی روزگاری در غرب» شنید. این خواننده در بیش از ۲۸ اثر موریکونه و شمار زیادی از پروژه‌های مشترک موریکونه و لئونه حضور داشته. عنصر سوم تریاد و تتراکوردهاست. از موریکونه پرسیدند چه ارتباطی بین موسیقی او با گروه‌های راک و هوی متال وجود داره. او بی درنگ پاسخ داد: نقطه اشتراک این دو، استفاده از آکوردهای سه صدایی ساده است. حال ممکن است گفته شود که همه آهنگسازان از آکوردهای سه صدایی استفاده می‌کنند اما نکته اینجاست که موریکونه شیوه منحصر بفرد خودش رو در بسط فواصل پایه‌ای داره؛ چیزی که بسیاری از آهنگسازان اون رو بدوی و خام می‌دونند اما ترکیب و استفاده از سه نت ساده اصلی و تتراکوردها مشخصه آثار موریکونه است. مشخصه چهارم آثار موریکونه طراحی صدا است. استفاده از سازهای آکوستیک به عنوان ابزار سینمایی و ایجاد جلوه‌های صوتی با آلات موسیقی. این‌ها تمهیداتیه که آهنگساز از ساز به روشی غیرمعمول استفاده می‌کنه تا جلوه صوتی مناسب رو متناسب با تصویر برای ایجاد فضای دراماتیک یا هیجانی و در عین حال هماهنگ با دیگر اعضا خلق کنه. و مشخصه پنجم گیتار فِندره. گیتار موریکونه رو می‌توان سفیر گیتارهای الکتریک فِندر شناخت که شامل آمپلی فایر با همه ریوِرب‌ها و ویبراتوها است. این جنس صدا، به طرز شگفت‌آوری در اوایل دهه ۶۰ میلادی بین آهنگسازان سینما طرفدار پیدا کرد؛ از تم «جیمز باند» ساخته مانتی نورمن گرفته تا تم «مأموریت غیرممکن» ساخته -هنرجوی موریکونه- لالو شیفرین. دست کم در ۴۰ قطعه اصلی در آلبوم‌های «بهترین‌های موریکونه»، هریک از پنج عنصر گفته شده در حالات متنوعی از همزیستی در سرتاسر مجموعه وجود دارند. |
| ۳۳ | |
| ۳۴ | موریکونه در طول دوران کار حرفه‌ای موسیقی جوایز بسیاری از جشنواره‌های گوناگون دریافت کرد. یک جایزه اسکار، دو تندیس آکادمی سینمای اروپا، دو جایزه گرمی، سه گلدن گلوب، شش بفتا، ده دیوید دی دوناتلو، یازده روبان نقره‌ای و جوایز دیگری چون شیر طلایی جشنواره ونیز برای فیلم وهم (۱۹۹۵)، عقاب طلایی آکادکی سینمایی روسیه در سال۲۰۰۴ و جایزه پولار در سال ۲۰۱۰ از آن جمله‌اند. در سال ۲۰۰۷ آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک یک اسکار افتخاری هم برای یک عمر دستاورد هنری به او اهدا کرد.
موریکونه در سال ۲۰۰۹ برای خوب بد زشت، با کسب جایزه از «آکادمی ضبط آمریکا» به تالار مشاهیر گرمی پیوست. پیاده‌روی مشاهیر هالیوود هم ستاره‌ای در سال ۲۰۱۶ به او اختصاص داد. |
| ۳۴ | |
| ۳۵ | موریکونه در ۱۹۵۶ با «ماریا تراویا» ازدواج کرد. همسر او نقشی مکمل در برخی آثار وی ایفا کرده، برای مثال اشعار زبان لاتین موسیقی فیلم مأموریت (۱۹۸۶) سروده همسرش ماریا است. حاصل زندگی انیو و ماریا، ۳ پسر و ۱ دختر بود که دو پسرش به نامهای آندره‌آ به آهنگسازی و جیووانی به فیلم‌سازی روی آوردند.
موریکونه در ۶ ژوئیه ۲۰۲۰ در ۹۱ سالگی بر اثر شکستگی استخوان ران پا طی یک دوره بیماری در بیمارستانی در شهر رم درگذشت. مراسم تدفین مطابق خواسته او به‌طور خصوصی با حضور حدود ۴۰ نفر از افراد خانواده و برخی از دوستان نزدیکش مثل جوزپه تورناتوره برگزار شد. آخرین متنی که موریکونه پیش از مرگ نوشت این بود: «من، انیو موریکونه، دیگر جان ندارم» |
| ۳۵ | آهنگ غم‌انگیز که ناقوس داره |
| ۳۶ | با درگذشت موریکونه جامعة موسیقی به خصوص موسیقی متن فیلم جهان سوگوار شد که در این بخش پیام‌ها و سخنان برخی از شخصیت‌ها رو دربارة او بیان می‌کنیم.
جوزپه کونته -نخست‌وزیر ایتالیا- در پیامی اظهار کرد:«او ما را به رویاپردازی واداشت، به حرکت به جلو و تفکر. نت‌های فراموش‌ناشدنی‌ای نوشت که در تاریخ سینما و موسیقی جاودان باقی خواهند ماند». مجله تایم با انتشار مقاله‌ای نوشت: «جهان یکی از بلند قامت‌ترین هنرمندان یک قرن گذشته‌اش رو از دست داده‌است. هنرمندی که تمامی گونه‌های موسیقی را در نوردید.» هانس زیمر-آهنگساز معروف فیلم- در واکنش به مرگ موریکونه نوشت:«او یک اسطوره بود و اسطوره‌ها از بین نمی‌روند». آنتونیو باندراس-بازیگر اسپانیایی- گفت:«با اندوه فراوان با استاد بزرگ سینما خداحافظی می‌کنیم. موسیقی او همچنان در خاطرات ما درحال نواخته شدن است.» مونیکا بلوچی، بازیگر فیلم «مالنا» که موریکونه موسیقی متن آن رو ساخت، گفت:«آدم‌هایی هستند که قابلیت تبدیل کردن جهان به جایی بهتر را دارند؛ چراکه آنها می‌دانند چگونه زیبایی را خلق کنند». ادگار رایت، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده بریتانیایی هم موریکونه رو فردی توصیف کرده که می‌توانست فیلمی متوسط رو به یک فیلم دیدنی، یک فیلم خوب رو به یک اثر هنری و یک فیلم فوق‌العاده رو به یک شاهکار تبدیل کنه. یویوما- نوازنده نامدار چینی- هم دربارة موریکونه گفته:«هرگز توصیف موریکونه از موسیقی به‌عنوان انرژی، مکان و زمان را فراموش نمی‌کنم. شاید این دقیق‌ترین و صحیح‌ترین تعریفی بود که تاکنون دربارة موسیقی شنیده‌ام. حقیقتاً دلمان برای او تنگ خواهد شد». ژان میشل ژار، موسیقیدان فرانسوی هم موریکونه رو منبع الهام همیشگی برای خودش و یکی از افراد خانواده‌اش دانست که همواره در زندگی‌اش حضور خواهد داشت. |
| ۳۶ | |
| ۳۷ | با تشکر از همراهی شما عزیزان، به پایان برنامه‌ای دیگر از برنامه‌های آوانوا رسیدیم. برنامه‌ای که به بزرگداشت و مرور آثار انیو موریکونه پرداخت. به امید همراهی شما در برنامه‌های آتی، من محمد حسن ارجمندی، نویسنده و تهیه کنندة این برنامه به همراه همکاران عزیزم در رادیو آوا، شما رو به خدای مهربان می‌سپاریم. در پناه حق باشید. |
| ۳۷ | موسیقی پایانی |
درباره‌ی admin
